44GUN.ORG

​​​​Qadın – bu adın içində həm sevgi, həm mərhəmət, həm də təslimiyyət var... Amma bəzən zaman elə fırtına gətirir ki, qadın əlindəki çörəyi yox, tüfəngi sıxmağa məcbur qalır. O zaman qadın sadəcə ana, bacı deyil, həm də döyüşçü, qoruyucu, sipər olur.
Azərbaycan tarixində elə bir qadın var ki, o, barıtın içində çiçək kimi açdı – nə zərifliyini itirdi, nə də gücünü gizlətdi. O, snayper tüfəngini zərif barmaqları ilə tutub, düşmənə qorxu, millətinə ümid oldu. O qadın – Ziba Qəniyeva idi.

Qanla yazılmış gənclik

Ziba Qəniyeva 1923-cü ildə Bakı şəhərində dünyaya gəldi. Zaman onu balaca qız kimi böyütsə də, tarix onu qəhrəman qadın kimi yadda saxladı.
Uşaqlığı ədəbiyyat, sənət və teatrla iç-içə keçən Ziba, çox keçmir ki, həyatın üzünə başqa bir pəncərədən baxmalı olur – müharibə pəncərəsindən...
II Dünya Müharibəsi başlayanda o, cəmi 18 yaşında idi. O yaşda bir çox qızlar gələcək xəyallarını cızarkən, o silaha sarılıb, səngərlərə üz tutdu.

Qadın və silah...
İlk baxışda bir-birinə zidd görünən iki anlayış... Amma Vətən çağıranda, bu ziddiyyətlər ahəngə çevrilir. Ziba, öz iradəsi ilə döyüşə yollandı. Könüllü olaraq snayper hazırlığı keçdi, gərgin təlimlərdən sonra dəqiqlik, səbir və soyuqqanlılıq tələb edən snayper vəzifəsinə təyin olundu.

O, ilk azərbaycanlı qadın snayper idi.
Döyüş cəbhəsində onun adı “ölüm mələyi” kimi qorxu doğururdu. Alman hərbi sənədlərində “gizlində gələn qara ölüm” kimi xatırlanırdı. Çünki o, nişan aldımı – atmazdan öncə düşünməzdi. Onun məqsədi hər atəşlə bir xalqı yaşatmaq idi...

Qadınlığına güc qatan döyüşlər

Snayper olmaq asan deyildi. O, saatlarla hərəkətsiz qalıb düşməni gözləyərdi. Hər güllənin qərarı – bir ömürlük vicdan məsuliyyəti idi. Amma Zibanın içindəki xalq sevgisi, bu çətinliklərin fövqündə dayanırdı.
Onun tüfəngindən çıxan hər güllə, əslində, Vətənin diləyiydi – “yaşa, amma mənim bahama yox!” deyən bir fəryad...

Düşmənlər onu axtarır, izini tapmağa çalışırdılar. Amma Ziba külək kimi idi – gəldimi, dağıdardı; çəkildimi, səssizliyini qoyardı geriyə. Onun barəsində hətta SSRİ-də təbliğat materialları hazırlanır, döyüşçü qadın obrazı ilə gənclərə ruh verirdi.

Barıtlı səngərdən, elmli tribunaya...

Müharibə bitdi...
Amma Zibanın savaş ruhu heç vaxt bitmədi. Silahı yerə qoydu, qələmi əlinə aldı.
Müharibədən sonra o, Moskva Dövlət Universitetində şərqşünaslıq üzrə təhsil aldı. Azərbaycan, Özbəkistan və Rusiya mədəniyyətlərini dərindən araşdırdı, teatr və ədəbiyyat sahəsində əsərlər yazdı.

O, yalnız savaş meydanının deyil, elmi tribunalarda da qalib qadın idi. Onun tərcümə etdiyi əsərlər, yazdığı məqalələr, çıxış etdiyi konfranslar göstərdi ki, bir qadın həm səngərdə, həm də elm meydanında qəhrəman ola bilər.

Ziba Qəniyeva müharibədən sonra uzun illər Özbəkistan Elmlər Akademiyasında çalışdı. Azərbaycan və türk ədəbiyyatına aid dəyərli araşdırmalar apardı. O, həm də bir teatrşünas, şərqşünas və ədəbiyyatşünas kimi bir çox tədqiqatın müəllifi oldu.

Tomrisin iziylə...

Ziba Qəniyeva, sadəcə bir snayper deyildi. O, milli kimliyi ilə, qadın ləyaqəti ilə, zəka və cəsarəti ilə Tomrisin çağdaş varisi idi.
Tomris düşmənin qanı ilə çalın-çarpaz xətlər çəkdi tarixə, Ziba isə barıt və qələm ilə…
Onun simasında biz həm döyüşçü, həm zərif ruhlu alim, həm də sakit bir ana obrazı görürük.

O, sübut etdi ki, qadın olmaq – zəif olmaq demək deyil.
Qadın olmaq – həm ağlamağı, həm də döyüşməyi bacarmaqdır.
Qadın olmaq – Vətənin səsini eşidəndə öz səsini susdurmaqdır...

Ziba Qəniyeva – tarixdə izi olan, izinə tarix yazılan bir qadın...
Onun adı nə qədər az çəkilsə də, o, barıt içində açan nadir çiçək kimidir – az görünür, amma ətri əsrlər boyu qalır.
Bu gün bizim azadlığımız, sülhümüz, sözümüz varsa – o, Ziba kimi qadınların gülləsinin, alnındakı tərin və qəlbindəki Vətən sevgisinin nəticəsidir.

Və biz səsləyirik:

Ziba Qəniyeva, sən Tomrisin susmadığı çağırışsan...
Sən səssiz tarixə danışan qadınsan.
Sən bu millətin üzüağ, başıdik tarixisən.